هاوپۆل: Uncategorized

وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕاپۆرتی ساڵانەی خۆی لەبارەی ڕەوشی ئازادیی ئایینیی جیهانی بۆ ساڵی ٢٠٢٢ بڵاو کردەوە و ڕایگەیاند: “لە عێراق کۆتوبەندەکانی سەر ئازادیی ئایینی بەشێوەیەکی بەربڵاو ماوەتەوە، شەڕی مەزهەبیی گرووپە چەکدارەکان لە سەرانسەری عێراق جگە لە هەرێمی کوردستان بەردەوام بووە.”

لە چەند شوێنێکی راپۆرتەکەدا ئاماژە بە پێشێلکاریەکان دژی پێکهاتەکان لە عێراق کراوە و باس لەوەش دەکات کە هەرێمی کوردستان لەو پێشێلکارییانە بە دوور بووە و دەڵێت: “ڕاپۆرتی بڕواپێکراو هەبوون لەسەر ئەوەی کە هێزەکانی پۆلیسی فیدراڵی، ئاسایشی نیشتمانی و حەشدی شەعبی، مامەڵەی خراپیان لەگەڵ خەڵکدا کردووە و ئەشکەنجەیان داون.”
ڕاپۆرتەکە تیشک دەخاتە سەر ئەوەی کە حەشدی شەعبی هەراسانکردن و مامەڵەی خراپی جەستەیی لە بەرامبەر کوردانی ئێزیدی و کریستیانەکان بەکارهێناوە و، هەبوونی هێزە چەکدارەکانی سەر بە پەکەکە و حەشدی شەعبی لە شنگال و نەینەوا، بەردەوامبوون لە دروستکردنی مەترسی بۆ سەر ژیانی دانیشتووان و بەربەست بۆ گەڕانەوەی ئاوارەکان.”

ڕاپۆرتەکەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ئاماژە بە ڕاگەیەندراوێکی کۆمەڵگەی ئێزیدی لە شنگال لە مانگی نیسانی ساڵی ڕابردوو دەدات و ڕایدەگەیەنێت: “لەو کاتەوەی داعش لە ساڵی ٢٠١٥ لە شنگال بەزێنراوە، پەکەکە سەدان منداڵی ئێزیدی ڕفاندووە بۆ ئەوەی بیانکاتە چەکدار.”

ئەنجومەنی وەزیران پشتیوانی حکومەتی هەرێمی کوردستانی بۆ دەستپێشخەری و پەیامەکەی سەرۆک مەسعود بارزانی بۆ ئاشتەوایی نیشتمانیی دووپات کردەوە

دوا پێشهاتەکانی دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان تاوتوێکرا

ئەمڕۆ یەکشەممە ١٤/٥، بە سەرپەرشتی سەرۆک وەزیران مەسرور بارزانی و ئامادەبوونی قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆک وەزیران، ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆبووەوە.
لەدەستپێکی کۆبوونەوەکەدا، سەرۆک وەزیران، خۆشحاڵی خۆی بە گەڕانەوەی تیمی وەزاری یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بۆ کۆبوونەوەکانی ئەنجومەنی وەزیران دەربڕی.
سەرۆک وەزیران هەروەها بە ناوی ئەنجومەنی وەزیرانەوە، پشتیوانی حکومەتی هەرێمی کوردستانی بۆ دەستپێشخەری و پەیامەکەی سەرۆک مەسعود بارزانی بۆ ئاشتەوایی نیشتمانیی دووپات کردەوە و جەختی لە هاوهەڵوێستی و یەکگرتوویی لایەنە کوردستانییەکان کردەوە لە پێناو داکۆکیکردن لە بەرژەوەندییە نیشتمانییەکان.

بڕگەی یەکەمی کۆبوونەوە، تایبەت بوو بە خستنەڕووی دوا پێشهاتەکانی دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان لە چوارچێوەی ڕێککەوتنی نێوان حکومەتی هەرێم و حکومەتی فیدراڵی لە 2023/4/4 کە لەلایەن سەرۆک وەزیرانەوە خرایەڕوو.
سەرۆک وەزیران ئاماژەی بەوە دا کە حکومەتی هەرێمی کوردستان، هەموو پابەندییەکانی خۆی لە چوارچێوەی ڕێککەوتنەکە جێبەجێ کردووە و ئێستا چاوەڕێی حکومەتی فیدراڵ و حکومەتی تورکیایە بگەنە ڕێککەوتنی کۆتایی بۆ دووبارە دەستپێکردنی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان ، لەهەمانکاتدا پێویستە حکومەتی فیدراڵیش، بڕە بودجەی پێویست بۆ مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بۆ حکومەتی هەرێم بنێرێت تا ئەوکاتەی پڕۆژە یاسای بودجەی فیدراڵ پەسەند دەکرێت و ماف و شایستە داراییەکانی هەرێم لە چوارچێوەی بودجەی فیدراڵ دابین دەکرێت.
لە بڕگەی دووەمدا، گفتوگۆ لەبارەی پڕۆژەی (ڕێکخستنەوەی دارایی گشتی لە هەرێمی کوردستان) کرا. پاش گفتوگۆ کردن، ئەنجومەنی وەزیران بە کۆی دەنگ بڕیاریدا؛ ڕێکخستنەوەی دارایی گشتی لە سەرتاسەری هەرێم، لە ڕێگای (بەناوەندییکردنی داهات و سیولە وخەرجی و مووچە) بێت، بۆ ئەو مەبەستەش، بڕیاردرا، بە ڕێکخستنەوەی سەرجەم سەرچاوەکانی داهات لە بانکەکان و گەنجینەکان و دەرواز سنوورییەکان و بەڕێوەبەرایەتیەکانی باج و رسومات بە مەبەستی پاراستنی داهاتی گشتی و هەروەها بەیەکەوەبەستنیان لە ڕێگەی سیستەمێکی ئەلکترۆنی.
هەر لەو چوارچێوەیەدا، بڕیاردرا؛ ئەولەویەت لە خەرجییەکان بدرێت بە مووچە وەک خەرجی سیادی لەسەرتاسەری هەرێم ، بۆ خەرجیەکانی دیکەی جگە لە مووچەش، پێویستە بە میکانیزم وڕێکاریی گونجاو و بە شێوازێکی دادپەروەرانە لەسەر بنەمای ژمارەی دانیشتووانی هەر پارێزگا وئیدارەیەکی سەربەخۆ، خەرجیيەکان ئەنجام بدرێت. بۆ مسۆگەرکردنی جێبەجێکردنی ئەم بڕیارانەش، سەرۆک و جێگری سەرۆک وەزیران ، سەرپشککران بۆ دانانی میکانیزمی پێویست بۆ پشتیوانی وەزارەت و لایەنە ڕاسپێردراوەکان بۆ جێبەجێکردنی ئەم بڕیارانە.
لــە تــەوەرێــکی دیــکەدا، لــەبــارەی کــێشە ئــەمــنییەکــان، ئــەنــجومــەنــی وەزیــران بــڕیــاریــدا، لێکۆڵینەوەیەکی هاوبەش لە ڕێی لــیژنــەیــەکــی تــایــبەتــمەنــد لە دەزگا پەیوەندیدارەکان ئەنجام بدرێت، ســەبــارەت بــە دۆســیە ئــەمــنییەکــان بــەگشــتی دوور لـــە دەســـتێوردانـــی ســـیاســـی. دواتـــر ڕێکاری یاسایی پێویست بگیرێتەبەر.

بڕگەی سێیەم و کۆتایی، خستنەڕووی ڕاپۆرتێکی وەزارەتی ناوخۆ بوو سەبارەت بە وەڵامدانەوەی ئەو هەڵسەنگاندنی نیشتمانییەی لەلایەن حکومەتی فیدراڵی ئەنجامدراوە بۆ مەترسییەکانی (شووشتنەوەی مایە ومایەدارکردنی تیرۆر لە عێراق) کە لەلایەن ڕێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆ خرایەڕوو.

ئەنجومەنی وەزیران، وێڕای دەستخۆشی لە وەزارەتی ناوخۆ و لایەنە پەیوەندیدارەکان بۆ هەوڵ و ڕێکار و هەنگاوەکانیان بۆ ڕووبەڕوبونەوەی مەترسییەکانی شووشتنەوەی مایە و مایەدارکردنی تیرۆر، بۆ ئەو مەبەستەش تاوەکوو داڕشتنەوەی چوارچێوەی یاسایی نوێ لە هەرێم بۆ ئەم بابەتە، ئەنجومەنی وەزیران وەزارەت و دامەزراوە پەیوەندیدارەکانی هەرێمی ڕاسپارد کە بەردەوام بن لە هەماهەنگی وبەیەکەوەکارکردن لەگەڵ دامەزراوە هاوتاکانیان لە حکومەتی فیدڕاڵیی و دامەزراوە جیهانیەکانیش بۆ ئەم بابەتە کە کێشەیەکی نێودەوڵەتییە، هەروەها ئەنجومەنی وەزیران جەختی کردەوە لە پابەندیی هەرێم بە ڕێکارەکانی ڕووبەڕوبونەوەی مەترسییەکانی شووشتنەوەی مایە ومایەدارکردنی تیرۆر.

ئەمڕۆ چوارشەممە ٣/٥ مەسرور بارزانى، سه‌رۆكى حکومەتی هه‌رێمى كوردستان، پێشوازى له‌

باربارا لیف یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمەریكا بۆ كاروباری ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و شاندێكى ياوه‌رى كرد.

له‌ كۆبوونه‌وه‌کەدا كه‌ ئەلينا ڕۆمەناوسكى، باڵيۆزى ئه‌مه‌ريكا لە عێراق و و ئیرڤن هیکس كونسولى گشتيى ئه‌مه‌ريكا له‌ هه‌رێمى كوردستان ئامادەی بوون، دوایین پێشهات و پەرەسەندنەکانی عێراق و پەرەپێدانی پەیوەندی دۆستانەی نێوان هەرێمی کوردستان و ئەمەریکا تاوتوێ کرا.

تەوەرێکی سەرەکی کۆبوونەوەکە، تایبەت بوو بە گرنگیی چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵ. هەردوولا هاوڕابوون لە سەر ئەوەی پێویستە بە زووترین کات ڕێککەوتنی نێوان هەرێم و حکومەتی فیدراڵ تایبەت بە نەوت جێبەجێ بکرێت و هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان دەست پێ بکاتەوە بۆ ئەوەی چیتر هاووڵاتییانی هەرێمی کوردستان وعێراق بە گشتی زیانمەند نەبن.

سەبارەت بە دۆخی هەرێمی کوردستانیش، سەرۆکی حکومەت دووپاتی کردەوە ، کە پێویستە هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ئەمساڵ لە کاتی دیاریکراوی خۆیدا بکرێت و بۆ ئەم مەبەستەش، ئامادەیی حکومەتی هەرێمی کوردستانی بۆ پێشکەشکردنی هەموو کارئاسانییەک دەربڕی.

بەشێکی دیکەی کۆبوونەوەکە، گفتوگۆکردن بوو لەبارەی چاکسازییەکانی وەزارەتی پێشمەرگە و گرنگیی جێبەجێکردنی ڕێککەوتننامەی شنگال و ئاساییکردنەوەی دۆخی ناوچەکە و دەرچوونی میلیشیا و گرووپە چەکدارە نایاساییەکان و گەڕانەوەی ئاوارەکان بۆ شوێنەکانیان.

یه‌كێتی له‌نێوان ترس له‌سه‌ر دیموكراسی و ترس له‌ دیموكراسی هه‌رێمی كوردستان

ساناو فەرەیدوون جوانڕۆیی:

ئاشكرایه‌ كه‌ یه‌كێتی له‌ترسی شكه‌ست خواردنی له‌هه‌ڵبژاردنی خولی داهاتووی په‌رله‌مانی كوردستان، ‌ماوەی پتر له‌ساڵ و نیوێك دەبێت، هه‌موو ڕێگایه‌كی دواخستن و ڕێگریی كردنی له‌ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستانی، له‌ كات و وادەی یاسایی خۆیدا، گرته‌به‌ر. هه‌ر له‌ خۆدزینه‌وە له‌ ئه‌نجامدانی كۆبوونه‌وەی په‌رله‌مان بۆ كاراكردنه‌وەی كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كان، تا دەگاته‌ پێشنیار كردنی هه‌مواركردنه‌وەی یاسای هه‌ڵبژاردنی كوردستان به‌بیانووی نا دیموكراسیبوونی، و پاشان هه‌وڵدان بۆ دزینه‌وەی ده‌ستكه‌وته‌ دیموكراسیه‌كانی هه‌رێم له‌ مامه‌ڵه‌ كردنی له‌گه‌ڵ مافی پێكهاته‌كان له‌بوونی نوێنه‌رایه‌تیه‌كی كارایان له‌په‌رله‌ماندا، دواهه‌مینیشیان تانه‌دان له‌ ئامار و تۆماری دەنگدەرانی هه‌رێم. له‌كاتێكدا لای هه‌موو یاساناس و دیموكراتخوازێك ڕوون و ئاشكرایه‌، كه‌ بیانوەكانی یه‌كێتی هیچ بنه‌مایه‌كی یاساییان نیه‌ و له‌گه‌ڵ هیچ تیۆرییه‌كی دیموكراسیدا یه‌كناگرنه‌وە و پێچه‌وانه‌ی ئه‌و ڕاستیانه‌ن كه‌ واقیعی هه‌ڵبژاردنه‌كانی پێشووی هه‌رێم پێمان دەڵێن.
ئه‌وەی یه‌كێتی له‌ماوەی ڕابردوودا به‌پاساوی دیموكراسی ئه‌نجامیدا و هێشتاش به‌ردەوامه، ئه‌وەتا هه‌ر دوێنێ (٥/٢/٢٠٢٣) سێ داوای تانه‌دانی نادەستوریبوونی له‌سه‌ر یاسای هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان ژمارە (١) ساڵی ١٩٩٢ له‌به‌ردەم دادگای باڵای فیدرالی تۆمار كردووە، له‌وەش سه‌یرتر كه‌ داواكان له‌لایه‌ن سه‌رۆكی فراكسیۆنی یه‌كێتی له‌په‌رله‌مان له‌سه‌ر خودی سه‌رۆكی په‌رله‌مان، كه‌ له‌سه‌ر پشكی یه‌كێتیه‌، به‌رزكراونه‌وە. هه‌موو ئه‌و هه‌نگاوانه‌ش‌ ‌ته‌نها ئه‌و لێكدانه‌وەیه‌ هه‌ڵدەگرێت كه‌ یه‌كێتی له‌پاشه‌كشه‌ی جه‌ماوەریی خۆیدا، بۆ پاراستنی پێگه‌ی خۆی له‌ پرۆسه‌ی سیاسیدا، دەیه‌وێت پاشه‌كشه‌ به‌ پرۆسه‌ی دیموكراسی هه‌رێم بكات، و بگرە له‌و پێناوەشدا له‌هیچ هه‌نگاوێك سڵ ناكاته‌وە و كه‌سایه‌تی هه‌ر كه‌س و پێگه‌یه‌ك، ئه‌گه‌ر له‌سه‌ر پشكی یه‌كێتی خۆشی بێت، دەكه‌نه‌ قوربانیی داپۆشینی شكه‌ستی خۆیان له‌وەی كه‌ چیتر ناتوانن پارتێكی سه‌رەكی و كاریگه‌ر و جێگای ڕەزامه‌ندی گه‌لی كوردستان بن.
ده‌ستبردنی یه‌كێتی بۆ یاسای هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان ژمارە (١) ساڵی ١٩٩٢، ده‌ستبردنیه‌تی، له‌بێ ئومێدی خۆیدا، بۆ دەستكه‌وتی دامه‌زرانی هه‌رێمی كوردستان، چونكه‌ ئه‌وە یاسای هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مان بوو كه‌ یه‌كه‌م په‌رله‌مانی گه‌لی كوردی به‌شه‌رعیه‌تی ناوخۆیی دامه‌زراند و كردیه‌ چوارچێوەیه‌ك بۆ دەستكه‌وته‌كانی خه‌بات و خوێن و تێكۆشانی پتر له‌ حه‌فتا ساڵی گه‌لی كوردستان. هه‌روەها ده‌ستبردنیه‌تی، له‌بێ ئومێدی خۆیدا، بۆ ئه‌و دەستكه‌وته‌ دیموكراسیه‌ی كه‌ گه‌لی كوردستان له‌یه‌كه‌م دەرفه‌تی حوكمڕانیی خۆیدا، له‌ناو ناوچه‌یه‌كی پڕ دیكتاتۆردا، نیشانی جیهانی دا، سه‌رەرای بێنمه‌كی یه‌كێتی خۆی به‌رامبه‌ر به‌و یاسایه‌ی كه‌ ساڵانێكه‌ له‌ڕێگه‌یه‌وە به‌شدارە له‌ حوكمرانیی هه‌رێمی كوردستان.
دەبێت بزانین كه‌ دەستبردنی یه‌كێتی بۆ یاسای هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان له‌هه‌مان كاتدا، له‌جه‌هلێكی قوڵیشیه‌وە به‌ ‌یاسا و دەستور سه‌رچاوەی گرتووە، چونكه‌ به‌پێی ماددەی ١٤١ی ده‌ستوری ساڵی ٢٠٠٥ی عێراقی، هه‌موو یاساكانی هه‌رێم كه‌ له‌ساڵی ١٩٩٢ەوە دانراون كارپێكراو و دەستورین. به‌واتای ئه‌وەی یاساكه‌ هه‌ر خۆی له‌بنه‌ماوە دەستورییه‌، ئیتر چۆن ئێستا وا به‌قودرەتی قادر دوای هه‌ژدە ساڵ نادەستوریی بوو، یان ئه‌وەتا له‌ئێستادا بێ ئومێد بوونی یه‌كێتی له‌وەدەستهێنانی دەنگی جه‌ماوەری كوردستاندا گه‌یاندویه‌تیه‌ ئه‌و ئاسته‌ی كه‌ مه‌نتیقی قانونیشی له‌بیربردۆته‌وە.
له‌لایه‌كی دیكه‌وە نابه‌ڵه‌دیی یه‌كێتی له‌ هزری دیمۆكراسی و بنه‌ماكانی دەستور و هه‌ڵبژاردن، گه‌یاندویه‌تیه‌ ئه‌و حاڵه‌ی كه‌ تانه‌كانی له‌ناوەرۆكی ‌یاسای هه‌ڵبژاردنی هه‌رێمیش، هه‌ر له‌سه‌رەتاوە بێ بنه‌ماو پوچن، چونكه تانه‌ی یه‌كه‌م، كه‌ تایبه‌ته‌ به‌ سیستمی تاك بازنه‌یی هه‌رێم، ئاشكرایه‌ له‌هیچ بنه‌ما و ڕێسایه‌كی دیمۆكراسی و هه‌ڵبژاردندا نه‌هاتووە كه‌ په‌یڕەوكردنی شێوازی یه‌ك بازنه‌یی نادیمۆكراسی بێت و په‌یرەو‌كردن له‌ فرەبازنه‌یی دیمۆكراسیتر بێت، بگرە له‌و كۆمه‌ڵگایانه‌ی وەك هه‌رێمی كوردستان فرە حزبیی تێدابێت، سیسته‌می تاك بازنه‌یی دیمۆكراسیترە و ئه‌و په‌رله‌مانه‌ی له‌و سیسته‌مه‌وە هه‌لدەبژێردرێت پتر ڕەنگدانه‌وەی پێكهاته‌ی كۆمه‌ڵگایه‌، و دەنگی دەنگدەران، به‌تایبه‌تی دەنگدەرانی حزبه‌ بچووكه‌كان، كه‌متر به‌فیڕۆ دەڕوات، ئه‌وە سه‌رەڕای ئه‌وەی كه‌ ئه‌و بابه‌ته‌ دەكه‌وێته‌ سنووری بژاردەی یاسادانه‌ریی (الخیار التشریعي) په‌رله‌مانه‌وە، به‌واتای له‌دەسه‌ڵاتی په‌رله‌مان و ته‌قدیری په‌رله‌مانه‌ چۆن ئه‌و بابه‌ته‌ ڕێكبخات، و به‌پێی پرەنسیپی جیاكردنه‌وەی دەسه‌ڵاته‌كان بۆ دەسه‌ڵاتی دادوەریی نیه‌ كه‌ دەستێوەردانی بۆ بكات، بۆ نموونه‌ هه‌ر له‌ژێر سایه‌ی دەستوری عێراقیدا یه‌كه‌م یاسای هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی عێراقی له‌ دوای دەستوری ساڵی ٢٠٠٥، عێراقی به‌یه‌ك بازنه‌ی هه‌ڵبژاردن دانابوو و په‌رله‌مانیشی پێ هه‌ڵبژێردراو و هیچ تانه‌یه‌كی نادەستوریبوونیشی لێ نه‌درا، تۆ بڵێی یه‌كێتی له‌ هه‌موو یاساناس و دادوەرە عێراقیه‌كان شارەزاتربێت له‌ دەستور و یاسادا؟!!.
له‌بارەی تانه‌ی دووەم و سێیه‌میش كه‌ تایبه‌تن به‌ سیسته‌می تۆماری په‌راوی و جیاوازی ئاماری دەنگدەرانی هه‌رێمی كوردستان له‌ تۆمارەكانی عێراق و هه‌رێمدا، وەك هه‌واڵی هه‌ندێك سایت ئاماژەیان پێكردووە، دوورونزیك په‌یوەندییان به‌ دەستورەوە نیه‌ و هه‌ندێك بابه‌تی ته‌كنیكین و هه‌ر دادگایه‌كی دەستوریی كه‌ ڕێزی تایبه‌تمه‌ندیی خۆی بگرێت، هه‌ر زوو ڕەتیان دەكاته‌وە.
ماوەته‌وە بڵێم ئه‌گه‌ر چاوێك بخشێنین به‌ به‌یاننامه ١٨ خاڵیه‌كه‌ی فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان له‌ په‌رله‌مانی كوردستان، كه‌ رۆژی ٢/٥/٢٠٢٣ بڵاویان كردەوە، و تیایدا به‌دووردرێژی هه‌موو هه‌وڵه‌كانی پارتییان بۆ بیانووبڕینی یه‌كێتی بۆ درێژكردنه‌وەی ماوەی په‌رله‌مان و دواخستنی ئه‌نجامدانی هه‌لبژاردنی خولی شه‌شه‌می په‌رله‌مانی كوردستان، خستۆته‌ڕوو، دەگه‌ینه‌ یه‌ك ئه‌نجام ئه‌ویش ئه‌وەیه‌:
هه‌موو هه‌وڵه‌كانی یه‌كێتی له‌ماوەی ڕابردوودا بۆ دواخستنی ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنی خولی شه‌شه‌می په‌رله‌مانی كوردستان، ترس نیه‌ له‌سه‌ر دیموكراسی له‌هه‌رێمی كوردستان، به‌ڵكو ترسه‌ له‌ دیموكراسی هه‌رێمی كوردستان.

شێخ زاھیر خەیلانی ، ئەندام پەرلەمانی پارتی:

یەکێتی بەرەو سفربوونەوەی خۆیان

هەموو هەوڵەکانی یەکێتی بۆ بەردەوامبوون لە زۆنەکەییان و دواخستنی هەڵبژاردنەکانی خولی شەشەمی پەرلەمان بەرەو شکست دەچن. یەكێتی تاوەکوخولی پێنجەمی پەرلەمان و تاوەکو کابينەی (٩)ی حکومەتی هەرێم خۆی بە دەسەڵاتدار دەناسان، ئێستا داباشانیشیان پێ بەرێوەناچێت.
نیشانەکانی سفربوونەوەی یەکێتی زۆرن، نمونەی هەرە سادە ئەوەی ٢/٥/٢٠٢٣ ئەنجامیاندا لە دادگای فيدراڵی عێراقی، سكاڵا لە سەر یەکەم یاسایی هەرێمی کوردستان یاسایی ژمارەی (١)ی ساڵی ١٩٩٢ بکەن دژی سەرۆکی پەرلەمانێک کە خۆیان دایانەوە، کەواتە ئەمە ناوی چی لێبنرێت؟ پەندی پێشينانی کوردی جوانیان فەرمووە (رێوی لە کونی خۆی هەڵگەڕاوە، گەڕ دەبێت). ئێستا دوای (٣١) ساڵ یەکێتی سكاڵا لە دادگای فيدراڵی عێراقی دەکات کە یاسایی ژمارەی (١)ی ساڵی ١٩٩٢ نادەستورییە؟؟ بە هۆی ئەم یاساییە بووە کە یەکێتی توانویەتی بە واقعی زیاتر لە (٣٠) ساڵ حوکمی بەشێکی هەرێمی کوردستان بکات.
هەر یەکێتیە شان بەشانی کۆمەڵ و لە هەمان رۆژ سكاڵا لە دادگای فيدراڵی بەرز دەکەنەوە دژی یاسایی ژمارە (١)ی ساڵی ١٩٩٢ کە پێکهێنەری هەرێم بووە و بە یاسای دەستوری هەرێم هەژماردەکرێت وخۆیان دەنگدەری بوونە. کام قەدەری سەيروسەمەرەیە کە يەکێتی بە ناو سۆشيال ديموکرات لەگەڵ کۆمەڵێکی بە ڕدێن ئايينی و پاشکۆی وڵاتان وا بکات لە هەمان کات و شوێن سكاڵا لە دادگایەکی بەغداد بکەن کە لە ساڵی ٢٠٠٥ ەوە بە نا دەستوری دامەزراوە لە کاتێکدا تانە لە یاسایەک دەدەن کە ١٣ ساڵ پێش دامەزراندنی ئەم دادگایە دەنگی لە سەردراوە. خۆ کورد راستی فەرمووە کە تەیری گول ئاشق بە داری زەقنەبوونە. ئاخۆ چ پاڵنەرێك هەبووە کە رۆژێك پێش دەرچواندنی بڕیارێك لە سەر دەستوریبوون یان نەبوونی درێژکردنەوەی پەرلەمان وا دەکات کە یەکێتی و هاوئاوازەکەی پەنا بۆ ئەم دادگایە بەرن؟
ئێستا یەکێتی لە پێناوی ئەو چەند کەسە سنوردارەی کە دەسەڵاتیان قۆرغکردووە هەموو شتێك دەکەن کە هەڵبژاردنی پەرلەمان نەکرێت. گلۆرەیان کەوتۆتە لێژی، هەڵبژاردن بۆتە مۆتەکەیەك کە شەوان خەو لە چاوی سەرکردایەتییە بە پەنجەژمێردراوەکەیان دەفڕێنێت. ئێستا لە قۆناغێکدان خۆیان سفردەکەنەوە لە دەنگی جەماوەر و بەدەستهێنانی کورسی. یەکێتی لە جیاتی چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێدراوەکانی ناو هەرێم و لەگەڵ بەغداد و خۆئامادەکردن بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمان، ئێستا خەریکی لە ناوبردن و کوشتنی کادر و فەرماندە سەربازییەکانی خۆیەتی، ئەمە ناوی چیلێبنرێت جگە لە سفرکردنەوەی خۆیان!!

بە پێچەوانەی ئەوەی کە لە مێدیاکاندا وەها خۆیان دەردەخست کە لەگەڵ هەڵبژاردنن، تۆمارکردنی سکاڵاکانی لە دادگای باڵای فیدڕاڵی، سەلماندی کە یەکێتی نیشتمانی کوردستان نایەوێت هەڵبژاردن ئەنجام بدرێت.
دوێنێ، واتە رۆژێک پێش ئەوەی دادگای باڵای فیدڕاڵی عێراق بڕیار بوو بڕیاری کۆتایی بدات لەسەر یاسایی بوون یان نەبوونی درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی کوردستان، یەکێتی بەپەلە خۆی گەیاندە بەغداو سێ سکاڵای لە دادگای باڵا تۆمار کرد.
یەکێتی، بۆمبێکی هەڵدایە ناو پڕۆسەی هەڵبژاردنەوە، کە هاوپەیمانان جەخت لەسەر ئەنجامدانی دەکەنەوە، کە خودی سەرۆکی پەرلەمانەکەی خۆیان پێوە بوو، چونکە سکاڵاش لەسەر بەڕێزیان تۆمار کراوە. هەرچەندە ئەوە بەرێککەوتنی خۆیان ئەوکارەیان کردوەو خودی سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتی بەکارەکە هەستاوە.
پێشتر یەکێتی کۆمەڵێک مەرجی هەبوو لەپێناو دواخستن یان ئەنجامنەدانی هەڵبژاردنەکان، بەڵام پارتی لاری لە مەرجەکان نەبوو، هەرچی وتیان و هەرچی داوایانکرد بەڵێی بۆکراو رێککەوتن، دەرکەوت ئەو مەرج و داوایانەش تەنها بۆ پێناوی ئەنجامنەدان یان دواخستنی هەڵبژاردن بووەو هیچی تر!، دەنا خێرە دوێنێ هانا بۆ بەغدا دەبات، لەکاتێکدا چەندین هەڵبژاردن لە کوردستاندا ئەنجامدراون و کێشەیان نەبووە. ئێستا بەهۆی خراپی دۆخی حزبەکەیان و تێگەیشتن لەوەی کە ناتوانن هێزی دوەمیش مسۆگەر بکەن بۆیە هەرچۆن بووە، دەیانەوێ هەڵبژاردن نەکرێت.
دراسەی ئەنجامی هەڵبژاردنەکان و راپۆرتەکانی دەزگای هەڵبژاردنی حزبەکەیان و راپۆرت و راپرسییەکانی دەزگای زانیارییان ئەوەیان بۆ سەلماوە کە بەهەموو شێوەیەک توشی گەورەترین شکست و پاشەکشە دەبنەوە لە هەڵبژاردندا، چونکە چەندین کێشەی قوڵ بەرۆکی یەکێتی گرتوە. یەکێتیش بێگوێدانە لەکەداربونی هەرێم و دیموکراسی و حزبەکانی تر بڕوبیانو و کێشە بۆ ئەنجامنەدانی هەڵبژاردنەکان دروست دەکات.
هەرچەند ئەمەی کە دوێنێ ئەنجامیاندا راستییەکەی بۆ هەمووان دەرخست کە یەکێتی نایەوێ هەڵبژاردن بکرێت، بەڵام دیار نییە کە چۆن بەسەریاندا دەشکێتەوە، چونکە ئەنجامدانی هەڵبژاردن جگە لەوەی خواستی پارتی و بەشێک لە حزبەکانە، خواستی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی و ئەمریکاو هاوپەیمانەکانیشیەتی، بەردەوام جەخت لەسەر ئەنجامدانی هەڵبژاردن دەکەنەوە. بۆیە ئەم رێگایەی یەکێتی زۆر بڕ ناکات و هەردەبێ هەڵبژاردن ئەنجام بدرێت.

خدیجە عمر مزوری
ئەندامی پەرلەمانی کوردستان

یه‌كێتی ئه‌مجارەیان دەستی خۆی ته‌واو كه‌شف كرد

شوان زراری:

كێ هه‌یه‌ ئه‌مرۆ به‌ هه‌واڵی تۆماركردنی سكاڵا له‌ دادگای باڵای فیدراڵی له‌ لایه‌ن یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان، له‌ سه‌ر سه‌رۆكی په‌رله‌مانی كوردستان و یاسای هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان، به‌ سه‌رسورمانی و چاوی زەقه‌وە تێر پێنه‌كه‌نیبێت. كێ هه‌یه‌ ئه‌مرۆ به‌م هه‌واڵه‌ ناخی یه‌كێتی و سه‌یروسه‌مه‌رەكانی یه‌كێتی و دوو فاقی یه‌كێتی و فۆبیاو ترسی یه‌كێتی له‌ هه‌ڵبژاردن بۆ دەرنه‌كه‌وتبێت.

ئاخر بووە تۆ سكاڵا له‌ سه‌ر سه‌رۆكی په‌رله‌مانێك تۆمار بكه‌ی كه‌ ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی حزبه‌كه‌ی خۆت بێت؟ بووە سكاڵا له‌ سه‌ر چه‌ند برگه‌و ماددەی یاسایه‌ك تۆمار بكه‌ی كه‌ پێنج خولی په‌رله‌مانت پێ ئه‌نجامدابێت و خۆت روكن و لایه‌نێكی سه‌رەكی دارشتن و ته‌شریع كردنی ئه‌و یاسایه‌ بیت و وەك شانازی و ده‌سكه‌وتی گه‌ورە سه‌یرت كردبێت؟ دواتر بۆچی سكاڵا تۆمار دەكه‌ی؟ ئه‌ی ئێوە پرۆژەی هه‌مواری یاسای هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستانتان پێشكه‌شی په‌رله‌مان نه‌كردووە؟ ئه‌ی له‌گه‌ڵ پارتی و هاوپه‌یمانه‌كانی كه‌ زۆرینه‌ی په‌رله‌مان پێك دەهێنن گفتوگۆ و دانوستانتان نه‌كرد له‌ بارەی ئه‌م خاڵانه‌ی كه‌ ئه‌مرۆ وەك سكاڵا پێشكه‌شی دادگای فیدراڵیتان كردووە؟ ئه‌ی پارتی سه‌رەرای تێبینی و راو بۆچونی جیاواز له‌ پێناوی ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن له‌ كاتی خۆی، مساوەمه‌ی له‌ بۆچونه‌كانی خۆی نه‌كرد و پێشنیار و راو بۆچونه‌كانی ئێوەی قبوڵ نه‌كرد؟ ئه‌ی ئه‌مه‌ بۆ چه‌ندەمین جارە پارتی پێتان ناڵێت فه‌رمون با دانیشتنی په‌رله‌مان رابگه‌یه‌نین و پرۆژەكه‌ی ئێوە له‌ مه‌ر هه‌مواری یاسای هه‌ڵبژاردن بخه‌ینه‌ ناو به‌رنامه‌ی كاری دانیشتنی په‌رله‌مان و له‌ پێناو زوو تێپه‌ربوونیش خاسیه‌تی به‌ په‌له‌ی پێ بدەین؟

ئه‌وە ئێوەن له‌ رێگای دەسه‌ڵاتی راگه‌یاندنی دانیشتنه‌كانی په‌رله‌مان كه‌ په‌یرەوی ناوخۆی په‌رله‌مان به‌ سه‌رۆكی په‌رله‌مانی داوە، له‌ ترسی لادانی به‌ربه‌سته‌كانی به‌ردەم هه‌ڵبژاردن و ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن دانیشتنه‌كانی په‌رله‌مان په‌ك دەخه‌ن.

ئێوە هه‌ڵه‌ نین كه‌ سكاڵاتان له‌سه‌ر سه‌رۆكی په‌رله‌مان تۆمار كردووە، به‌ڵام له‌ ناوەرۆك و مه‌به‌ستی سكاڵاكه‌ هه‌ڵه‌ن، دەبوایه‌ مه‌به‌ستی سكاڵاكه‌تان له‌ سه‌ر سه‌رۆكی په‌رله‌مان له‌ به‌ر ئه‌وە بوایه‌ چونكه‌ سه‌رۆكی په‌رله‌مان دەسه‌ڵاته‌كانی خۆی به‌كارهێناوە بۆ په‌كخستنی دانیشتنه‌كانی په‌رله‌مانی، چونكه‌ سه‌رۆكی په‌رله‌مان له‌ به‌رژەوەندی هێزێكی سیاسی دژی به‌رژەوەندی وڵات وەستاوە.

ئێوە دەتانه‌وێ خۆڵ بكه‌نه‌ چاوی كێ؟ ئێوە دەتانه‌وێ كێ به‌م یاریه‌ هه‌زەلیه‌تان باوەر بكات؟

هیچ خۆتان سه‌غڵه‌ت مه‌كه‌ن، به‌م هه‌واڵه‌ سه‌یرو سه‌مه‌رەتان ئه‌وەی تاكو ئێستا لێتان تێنه‌گه‌یشتووە لێتان تێگه‌یشت و دەستی خۆتان به‌ ته‌واوی بۆ هه‌موو لایه‌ك له‌ دۆست و دوژمنان كه‌شف كرد.

ئاخر مناڵیش دەزانێت لایه‌نێك له‌ دژی یاسایه‌ك سكاڵا تۆمار دەكات كه‌ خۆی به‌شێك نه‌بوو بێت له‌ ئامادەكردن و ته‌شریع كردنی ئه‌و یاسایه‌، وە دواتر سكاڵا له‌دادگای فیدراڵی ئه‌و كاته‌ تۆمار دەكرێت كه‌ یاساكه‌ به‌ گشتی یان ماددەو برگه‌یه‌كی هاودژ بێت له‌گه‌ڵ برگه‌و ماددەكانی دەستوری وڵات، ئه‌رێ پێمان ناڵێن كامه‌ برگه‌و مادده‌ی یاسای هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان دژ به‌ برگه‌و ماددەیه‌كی دەستوری هه‌میشه‌یی عێراقه‌؟

دادگای باڵای فیدراڵی چه‌ندین جار ئه‌و داوایه‌ی دواخست كه‌ له‌ به‌رامبه‌ر یاسای به‌ردەوام بوونی خولی پێنجه‌می په‌رله‌مانی كوردستان پێشكه‌شی كرابوو، دەكرا ئه‌م دواخستنانه‌ ئیستغلال بكرێن و له‌م ماوەیه‌دا هه‌وڵی جدی و كردەیی بدرایه‌ بۆ لابردنی به‌ربه‌سته‌كانی به‌ردەم هه‌ڵبژاردن و دەستكردن به‌ ئامادەكاریه‌كانی هه‌ڵبژاردن (دوور نیه‌ نیه‌تی دادگاكه‌ش بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ نه‌بووبێت)، له‌و حاله‌ته‌دا رەنگه‌ ئه‌م هه‌وڵه‌ جدی و كردەییانه‌ كاریگه‌ری ئه‌رێنیان هه‌بووایه‌ له‌ سه‌ر بریارەكه‌ی دادگای فیدراڵی.

بۆیه‌ ئێوە بوون نه‌تان هێشت سود له‌و كاتانه‌ وەربگرین و هه‌وڵه‌ جدیه‌كانمان دەست پێبكه‌ین، ئێوە بوون یاریتان به‌ كات ئه‌كرد و هه‌ر رۆژەو داواكاری و مه‌رجێكتان بۆ هه‌مواری یاسای هه‌ڵبژاردن و كاراكردنه‌وەی ئه‌نجومه‌نی كۆمیسارانی كۆمسیۆنی هه‌ڵبژاردنه‌كان زیاد ئه‌كرد.

مناڵێكیش ئه‌زانێت ئێوە دوای ئه‌و ئینشیقاق و لێكترازانه‌ی ناو حیزبه‌كه‌تان و دوای ئه‌و په‌رته‌وازەییه‌ی ناو سه‌ركردایه‌تیتان و دوای ئه‌و ته‌صفیه‌ جه‌سه‌دی و تیرۆرەی كادیرانی خۆتان، متمانه‌و باوەری جه‌ماوەری خۆتان له‌ دەستداوە، مه‌گه‌ر ته‌زویر فریاتان كه‌وێت ئه‌گه‌ر نا ناتوانن ببنه‌وە ئه‌و هێزە كاریگه‌رە له‌ گۆرەپانی سیاسی كوردستاندا. بۆیه‌ به‌ هه‌موو شێوەیه‌ك دژی هه‌ڵبژاردن و ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردنن، ئه‌م هه‌وڵه‌شتان له‌ به‌غدا ته‌نها بۆ ئه‌وەیه‌ دادگای باڵای فیدراڵی جارێكی تر دانیشتنی بریاردان له‌ سه‌ر دەستوری بوون و نه‌بوونی یاسای به‌ردەوام بوونی خولی پێنجه‌می په‌رله‌مانی كوردستان بۆ كاتێكی تر دوا بخات و ئێوەش به‌ردەوام بن له‌ سه‌ر موماته‌ڵه‌ كردن و ته‌گه‌رە خستنه‌ به‌ردەم هه‌وڵه‌كانی ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن، بۆ ئه‌وەی یاری به‌ كات بكه‌ن و هاوكاری هێزە نیشتیمانیه‌كان نه‌بن بۆ لابردنی به‌ربه‌سته‌كانی به‌ردەم هه‌ڵبژاردن و ئه‌نجامدانی هه‌ڵبژاردن له‌ كاتی خۆیدا….

به‌یاننامه‌یەک لە رۆژنامەنووسانی گەرمیانەوە
دوێنێ هێزێكى چەکداری ئەمنی هه‌ڵیانكوتایه‌ سه‌ر ماڵی كه‌سایه‌تىی كۆمه‌ڵایه‌تى و سیاسیی ناسراو (حه‌سه‌ن سایه‌خان) له‌ گه‌ڕه‌كى شه‌هیدانى قه‌زاى كه‌لار و (ئارام)ـى كوڕى و (شه‌رمین عه‌لی)ـى بوكیان ده‌ستگیر كرد‌.
هه‌ڵبه‌ته‌ ده‌ستگیركردنه‌كه‌ تائێستا هۆكاره‌كه‌ى روون و ئاشكرا نییه‌، به‌ تایبه‌تى كه‌ له‌وباره‌وه‌ روونكردنه‌وه‌ نه‌دراوه‌، ئه‌مه‌ش مایه‌ى نیگه‌رانییه‌، له‌وه‌ش زیاتر، نیگه‌رانین له‌ شێوازى ده‌ستگیركردنى ئه‌و دوو فه‌رمانبه‌ره‌ و مامه‌ڵه‌ى هێزه‌ ئه‌منییه‌كه‌‌.

هه‌ردوو ده‌ستگیركراوه‌كه‌ كه‌سى مه‌ده‌نی و ئاشتیخواز و فه‌رمانبه‌رى فه‌رمیی حكومه‌تن، هیچ پێشینه‌یه‌كى تاوانكاریی و كارى نایاساییان نییه‌، كه‌چى به‌ شێوازێكى زۆر ناشرین هه‌ڵكوتراوه‌ته‌ سه‌ر ماڵه‌كه‌یان وه‌ك ئه‌وه‌ى “تیرۆرست” ده‌ستگیر بكه‌ن و هێزێكى زۆری چه‌كدارى ده‌مامكدار به‌ ناو گه‌ڕه‌ك و سه‌ر خانووه‌كاندا بڵاوكراونه‌ته‌وه‌ و ته‌نانه‌ت كامێرای چاودێریی هه‌موو دراوسێكانیشیان كۆكردونه‌ته‌وه‌!

ئه‌م ره‌فتاره‌ جگه‌ له‌وه‌ى ناشایسته‌ و نه‌گونجاوه‌ ده‌رهه‌ق به‌ هه‌ردوو ده‌ستگیركراوان كه‌ فه‌رمانبه‌ر و پێشتریش رۆژنامه‌نووس و چالاكوان بوون، هاوكات بێڕێزیشه‌ به‌رامبه‌ر كاك (حه‌سه‌ن سایه‌خان) كه‌ كه‌سایه‌تییه‌كى كۆمه‌ڵایه‌تى و سیاسی و رۆشنبیریی رێزلێگیراوى گه‌رمیانه‌ و تێكۆشه‌رێكى دێرینه‌ و ته‌مه‌نێكى زۆری بۆ خزمه‌تى كۆمه‌ڵگا و رۆشنبیری و به‌گژاچوونه‌وه‌ى سته‌م و ناعه‌داله‌تى و گه‌نده‌ڵی و چەوتییەکان ته‌رخانكردووه، جگە لەوەی رەفتارەکە بووەتە مایەی درووستبوونی نیگەرانی و تەنانەت دڵەڕاوکێش لەناو هاووڵاتیاندا.

ئێمە ئه‌م ره‌فتاره‌ به‌ توندى ئیدانه‌ ده‌كه‌ین، حكومه‌ت و ده‌زگا ئەمنییەکان و به‌رپرسانى یه‌كێتى نیشتمانى به‌ به‌رپرس ده‌زانین له‌و بێڕێزییه‌ى كراوه‌، هه‌ربۆیه‌ ده‌بێت به‌ فه‌رمی داواى لێبوردن له‌و ره‌فتاره‌ بكه‌ن و لێپێچینه‌وه‌ش له‌ ئه‌نجامده‌ران و کەسانی كه‌مته‌رخه‌م بكه‌ن و به‌شێوازێكى ئسوڵی و یاسایی له‌ دۆسیه‌ى هه‌ردوو ده‌ستگیركراوه‌كه‌ بكۆڵنه‌وه‌.

به‌ ئیمزاى:
ئازاد عوسمان
دڵشاد ئەنوەر
کاروان کەلاری
ئاراز محەمەد
ئەیاد محەمەد
کاروخ عومەر
دلێر کەریم
بڕیار جاف
هاوڕێ کرێکار
هونەر فارس
نیگار عومەر
لەیلا ئەحمەد
گەرمیان حەمەپور
سیروان حەسەن
محەمەد عەدنان
میلاد جەلال
باران جومعە
محەمەد مەحمود
هەرێم جاف
رێبین محەمەد

لەسەر مەزاری دایکی شەهیدان لە هەولێرەوە

ئەوەی بەرامبەرمان کرا لە بیرکردنی مەحاڵە.

لەدوای راپەڕینەوە یەکەم جارە نەگەڕاومەتەوە بۆ سەر مەزاری پیرۆزی کاکم د. هادی کە لە چەمچەماڵی پایتەختی شەهیدانە، هەروەها پاش نەمان و روخانی رژێمی بەعس ئەوە یەکەم جاره کە نەمتوانیوە بۆن و ماچی کێلە پیرۆزەکەی کاکە ڕەفیق لە زێدی خۆم لە کەرکوکی کوردان بکەم، لەبری خۆم ئەمجارە هاوژینەکەم وبەشێک لە خانەوادەکەم ئەو ئەرکەیان بەجێ هێنا، بەداخەوە کە ئەوانیش لەو تاڵی و سوێری و زوڵمەی بەعس بێبەش نەبوون، لێرە لە هەولێرەوە بەدیار کێلێکی مەزنەوە و بەدڵێکی پڕ حەسرەت و بورکانێک لە توڕەیی بۆ شون بزرکردن و لێکردنەوەی شەش کە سی ترم ، شەش ڕوحی تر لە جەستەی گشتی خێزانەکەم کە باوکم و براکانم بوون،
خەمی قوڵم بۆ نەبونی مەزار و گۆڕیان پشکۆیەکی بەتینە بەنەبڕاوەیی ناخمان دەسوتێنێت.

سەرەڕای هەموو ئەمانە و ئەوەشی دەرحەق بە ئێمە کرا، لەلایەکی دیکەش دابڕانمان لە پارچەیەکی نیشتمان و بێبەش بوون لە سەردانیکردنی گۆڕی ئازیزانمان، ئەوەی پێی گوتین کە ماڵ لەخاوەن ماڵ حەرام کراوە.

لە کاتی هەڵگیرساندنی شۆڕشی نوێ تا ئێستا نامۆبوونێک دەبینین، نەریتێک دەبینین و بەدیار حزبی شەهیدانەوە تاساوین، حزبەکەمان وەک جەستەیەکی پڕوکاو و بێ هێزی لێ هاتووە، کە دوو داڵ بەدەنوکە ڕەشەکەیان خەریکی ڕوح دەرهێنانی جەستەکەین.

لێرەوە بەڵێن بێت بۆ هەریەک لە (دایکی خێر لە خۆنەدیوم، کاکە دکتۆری ڕابەر و مامۆستام، کاکە ڕەفیقی گوللە باران کراو، باوکی بێ گۆڕ و شون بزركراوم، کاکە عاديل و مهدی، وەهاب، سه لاح و سه عدون )، ئێوە قیبلەگای منن، ئێمە ناهێڵین خوێن و خەبات و چارەنوسی حزبی شەهیدان لە قەدەرێکی نادیاردا بێت و بەم جۆرەی ئێستا بەردەوام بێت، هەموو ئەمانە با لەنێو دوو نانی گەرم دا بێت بۆ داهاتوو.

هیوادارم لە ئامادەنەبوونم و دووریم لێتان بمبورن.

لیوا چەتۆ ساڵح
ئەندامی ئەنجومەنی سەرکردایەتیی یەکێتیی نیشتمانی کوردستان.
٢٠/٤/٢٠٢٣

هەندێک نموونەی کەم و ١٠٠٪ لەسەر داهاتی سلێمانی کە چی لێ دێت؟

هەموو مانگێ ٨٣٪ی مووچەی فەرمانبەرانی هەردوو پارێزگای سلێمانی و حەلەبچە لە هەولێرەوە بە (کاش) دەڕواتە سلێمانی کە دەکاتە ٢٨٧ ملیار دینار، تەنیا دەبێ ئیدارەی سلێمانی (١٧٪)ی باقییەکەی دیکە لە داهاتی ناوخۆی ئەو دوو پارێزگگایە دابین بکات؟ دەڵێن (نییە)!

چەند نموونەیەکی کەم لە داهاتی ناوخۆی سلێمانی کە چی لێ دەکەن:

١- ٦٣٥ پسۆلەی پارەی وەرگرتن، پسۆلەی (٣٨) پارە وەرگیراوە و یەک دینار نەبووەتە داهات نەگەڕاوەتەوە خەزینەی ئیدارەی سلێمانی و کەسیش نازانێ کێ خواردوویەتی، تاوەکو مووچەی پێ بدرێن.

٢- ٥٠٠ ملیۆن دینار وەک مینحە دراوە بە پارێزگای حەلەبچە، یەک دیناری نەبووەتە مووچە و ئۆتۆمبێل و ئەم و ئەوی پێ چاککراوەو ژۆرێکییان لەسەر بانی خانووەی کە فەرمانگەکی حکومەت بە کرێ تێیدایە، بە نزیکەی ١٠٢ ملیۆن دینار چاککراوە! لە کوێ دنیا هەیە ژۆرێک بە ١٠٢ ملیۆن دینار چاککبکرێت؟

٣- (١٠٢٠٠) دەرزی جۆری ریمیکید بە ٦٥٠$ دولار کڕدراوە کە وایان نیشانداوە ئەسڵییە و دەرزییەکە دەرچووە تەقلیدەو لە بازار بە تاک بکڕی بە ٢٥٠ دولارە و تەنیا لەم کەیسەدا ٦٫٦٣٠٫٠٠٠$ شەش ملیۆن و شەش سەد و ٣٠ هەزار دولار دراوە بەو دەرزیانە کە لەئەسڵدا دەرزییەکە ئەسڵ نەبووەو تەقلید بووە و ئەو هەموو پارەی خەڵکی سلێمانی بوو کە دەبوایە بە مووچە بدرابوایا، کەچی دەدەن بە کۆمپانیایەکی دەرمان و بە ملیۆنەها دولار لەسەر حیسابی مووچەخورانی سلێمانی قازانج دەکەن؟

٤- ( ٢ ملیار و ٣٨١ ملیۆن دینار) مووچەی ٢٤ فەرمانبەری نەخۆشخانەیەک لە ماوەی ٥ ساڵ دراوەو یەک کەس لەو 5 ساڵە لە ونەخۆشخانە چارەسەری وەرنەگرتووەو ئە وهەموو پارەیەش بەناوی مووچە خوڕاوە؟

٥- نشتەرگەری (زراو-غودە- ریخۆڵە کوێرە- گەدە) لە نەخۆشخانەکانی حکومەت دەبێ بە (١٢ هەزار دینار) ئەنجامبدرێت، بەڵام لە سلێمانی بە ٤٠٠ هەزار دینار کراوە و پارەیان لە خەڵک وەرگرتووە؟ بو خەڵک (ئەزیەت دەدەن!).

٦- یەک بەنکی سلێمانی نەبەستراوەتەوە بە سیستەمی ئەلکترۆنی بانکەکانی کوردستان تاوەکو مووچەی بندیوارەکان ئاشکرا نەبن و نەزانرێت ئەو داهاتەی داخیلی بانکەکان دەبن چی لێ دێت؟

٧- بە ملیۆنەها دینار پارەی خەرجکراوە بو هەندێ جوری دەرمان و تویب کە ماوەی ئێکسپایەر شەش مانگ و دوو مانگ و سێ مانگی ماون و دەرمانەکان بە گران کڕدراون وەک ئەوەی هەر دەرمانێک ٣ ساڵ و زیاتر ئێکسپایری مابێت؟ بو لەو خەڵکەی سلێمانی دەکەن؟

٨- ئوتۆمبێلی هەڵوەشاو بەکەل و پەلی ناوخۆی ئوتۆمبێلەوە بە ٨٠ هەزار دینار دراوە بە کۆمپانیایەک و ئەگەر ئوتۆمبێلەکە تەنیا هەیکەل بیت بە ١٢ هەزار دینار بو هەمان کۆمپانیا کە (هی خۆیانە) دواتر هەر هەموو ئۆتۆمبێل بە کەل و پەلەوە یەک تۆن بە ١٢ هەزار دینار دراوە بە کۆمپانیاکە؟ پارە دەدەنە کۆمپانیا، بەڵام نادەن بە مووچەخۆرانی خەڵکی سلێمانی!

٩- (١٥٪) داهاتی ئۆتۆمبێلی هەڵوەشاو دەبێ بگەڕێتەوە خەزینەی بەڕێوەبەرایەتی هاتوچووی سلێمانی، یەک دینار نەگەڕاوەتەوە خەزینە تاوەکو مووچەی خەڵکی سلێمانی پێ بدرێت؟

١٠- تەنیا (١٦٪)ی داهاتی باج لە هەرێمی کوردستان لە سلێمانی کۆدەکرێتەوەو تۆماردەکرێت، ئەوی دیکە لە کۆمپانیاکانی خۆیان وەرناگرن و باقی پارەکەی دیکەش نازانرێت چی لی دێت و ناگەڕێتەوە خەزینەی حکومەت تاوەکو مووچەی خەڵکی سلێمانی پێ نەدرێت؟

ئەوە دڵۆپێکە لە دەریایی داهاتی سلێمانی کە بەس خۆیان دەزانن چی لێ دەکەن و چون (تەبەخۆری دەکەن) و مووچەی خەڵکی پێ نادەن و دەڵێن داهات لە سلێمانی نییە و کەمە!

خەڵکی سلێمانی ١٠٠٪ دڵنیابن لەوەی (٢٥٠ دیناریش) لە ماف و داهاتی سلێمانی لە هەولێر نامینێت و دێت بو سلێمانی، یەک دیناریش لە هەولێر نامینێت کە هی سلێمانییە و هەمووی دەگەڕێتەوە سلێمانی. (بڕۆن بپرسن کوا داهاتی سلێمانی).

هێڤیدار ئەحمەد